Types of Gold : જ્યારે પણ આપણે સોનાના ઘરેણાં ખરીદવા જઈએ છીએ, ત્યારે આપણને 24 કેરેટ, 18 કેરેટ, ગોલ્ડ-પ્લેટેડ, રોઝ ગોલ્ડ જેવા અનેક શબ્દો સાંભળવા મળે છે. સોના જેવી ચમક ધરાવતી દરેક વસ્તુ શુદ્ધ સોનું નથી હોતી. બજારમાં અલગ-અલગ પ્રકારના સોના અને સોના જેવી દેખાતી ધાતુઓ ઉપલબ્ધ છે, જેની બનાવટ, ટકાઉપણું અને કિંમત અલગ-અલગ હોય છે. એક ગ્રાહક તરીકે, આ બધા વચ્ચેનો તફાવત સમજવો ખૂબ જ જરૂરી છે જેથી તમે તમારી જરૂરિયાત અને બજેટ મુજબ યોગ્ય સોનું પસંદ કરી શકો અને છેતરપિંડીથી બચી શકો.
ચાલો, આજે આપણે સોના અને સોના જેવા દેખાતા 9 પ્રકારના મેટલ્સ વિશે વિગતે જાણીએ.
શુદ્ધ 24 કેરેટનું સોનું ઘરેણાં બનાવવા માટે યોગ્ય છે?
24 કેરેટ સોનું એ સોનાનું સૌથી શુદ્ધ સ્વરૂપ છે. તેનો રંગ ઘેરો પીળો અને ખૂબ જ આકર્ષક હોય છે. પ્રાચીન સમયમાં, રાજવી પરિવારોના ઘરેણાં શુદ્ધ સોનામાંથી બનતા હતા. પરંતુ, તેની સૌથી મોટી ખામી એ છે કે તે અત્યંત નરમ અને લચીલું હોય છે. તે એટલું નરમ હોય છે કે તમે તેને આંગળીઓથી વાળી શકો છો અને નખથી તેના પર નિશાન પાડી શકો છો. આ નાજુક પ્રકૃતિને કારણે, તે રોજિંદા પહેરવેશના ઘરેણાં માટે બિલકુલ યોગ્ય નથી. આ જ કારણ છે કે આજે 24 કેરેટ સોનાનો ઉપયોગ મોટાભાગે પ્લેટિંગ (ઢોળ ચડાવવા) અથવા સોનાના વરખ (gold foil) માટે થાય છે.
એલોય ગોલ્ડ છે સૌથી પ્રચલિત સોનું
શુદ્ધ સોનાને વધુ મજબૂત અને ટકાઉ બનાવવા માટે, તેને પીગળેલી અવસ્થામાં અન્ય ધાતુઓ જેવી કે ચાંદી, જસત અને તાંબા સાથે મિશ્રિત કરવામાં આવે છે. આ મિશ્ર ધાતુને ‘એલોય’ કહેવામાં આવે છે. બજારમાં મળતા મોટાભાગના સોનાના ઘરેણાં એલોય ગોલ્ડમાંથી બનેલા હોય છે.
કેરેટ સિસ્ટમ શું છે?
કેરેટ સિસ્ટમ એ સમજાવે છે કે એલોયમાં શુદ્ધ સોનાનું પ્રમાણ કેટલું છે. આ ગણતરી 24 ના આધારે થાય છે.
- 22 કેરેટ (22k): આમાં 22 ભાગ સોનું અને 2 ભાગ અન્ય ધાતુઓ હોય છે. તે 91.67% શુદ્ધ સોનું છે.
- 18 કેરેટ (18k): આમાં 18 ભાગ સોનું અને 6 ભાગ અન્ય ધાતુઓ હોય છે. તે 75% શુદ્ધ સોનું છે.
- 14 કેરેટ (14k): આમાં 14 ભાગ સોનું અને 10 ભાગ અન્ય ધાતુઓ હોય છે. તે 58.3% શુદ્ધ સોનું છે.
- 10 કેરેટ (10k): આમાં 10 ભાગ સોનું અને 14 ભાગ અન્ય ધાતુઓ હોય છે. તે 41.6% શુદ્ધ સોનું છે.
કાયદા મુજબ, જ્વેલર્સે ઘરેણાં પર તેના કેરેટનો હોલમાર્ક (છાપ) લગાવવો ફરજિયાત છે.
રંગીન સોનું (રોઝ ગોલ્ડ અને વ્હાઇટ ગોલ્ડ):
એલોયમાં ઉમેરવામાં આવતી ધાતુઓને બદલીને સોનાને અલગ-અલગ રંગ આપી શકાય છે. જેમ કે, સોનામાં તાંબુ (copper) ઉમેરવાથી ટ્રેન્ડી ‘રોઝ ગોલ્ડ’ બને છે, જ્યારે નિકલ (nickel) ઉમેરવાથી ‘વ્હાઇટ ગોલ્ડ’ બને છે.
લેયર્ડ મેટલ્સ – ઘરેણા બનાવવા માટે સસ્તો અને સારો વિકલ્પ? – Types of Gold
આ પ્રકારમાં, કોઈ અન્ય ધાતુના કોર (આધાર) પર સોનાનું પાતળું પડ ચડાવવામાં આવે છે. આ સોનાના એલોય કરતાં વધુ સસ્તો વિકલ્પ છે.
- ગોલ્ડ-ફિલ્ડ (Gold-Filled): આમાં પિત્તળ (brass) જેવા કોર મેટલ પર ગરમી અને દબાણથી સોનાનું જાડું પડ ચડાવવામાં આવે છે. આ પડ વજનના હિસાબે ઓછામાં ઓછું 5% હોય છે, જે તેને ગોલ્ડ-પ્લેટેડ કરતાં વધુ ટકાઉ બનાવે છે.
- ગોલ્ડ-પ્લેટેડ (Gold-Plated): આમાં ઇલેક્ટ્રોપ્લેટિંગ પ્રક્રિયા દ્વારા બેઝ મેટલ પર સોનાનું અત્યંત પાતળું પડ (લગભગ 0.05%) ચડાવવામાં આવે છે. આ પડ સમય જતાં ઘસાઈ શકે છે. તે ઓછા બજેટમાં સોના જેવો દેખાવ આપે છે.
- વરમીલ (Vermeil): આમાં ચાંદી (sterling silver) ના આધાર પર સોનાનું જાડું પડ ચડાવવામાં આવે છે. તે ગોલ્ડ-પ્લેટેડ કરતાં વધુ ટકાઉ હોય છે કારણ કે તેમાં બેઝ મેટલ તરીકે ચાંદીનો ઉપયોગ થાય છે.
સોના જેવા દેખાતી અન્ય ધાતુઓ (જેમાં સોનું નથી હોતું)
બજારમાં એવી ધાતુઓ પણ ઉપલબ્ધ છે જે દેખાવમાં સોના જેવી જ હોય છે, પરંતુ તેમાં સોનાનો અંશ પણ નથી હોતો.
- પિત્તળ (Brass) અને કાંસ્ય (Bronze): આ બંને મુખ્યત્વે તાંબા આધારિત મિશ્ર ધાતુઓ છે. તે સસ્તી હોવાને કારણે કોસ્ચ્યુમ જ્વેલરી (costume jewelry) માં તેનો બહોળો ઉપયોગ થાય છે. સમય જતાં તે કાળી પડી શકે છે અને કેટલાક લોકોની ચામડીને લીલી પણ કરી શકે છે.
આમ, સોનાની ખરીદી કરતી વખતે, માત્ર ચમક પર જ નહીં, પરંતુ તેના પ્રકાર અને કેરેટ વિશે પણ ચોક્કસપણે પૂછપરછ કરવી જોઈએ. આ જાણકારી તમને તમારી મહેનતની કમાણીનું શ્રેષ્ઠ મૂલ્ય અપાવશે.
આ પણ વાંચો : 1 લાખનું સોનું ખરીદો તો કેટલો GST લાગે? જાણી લો સોના પરનો નવો GST રેટ